พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาษา ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ภาษาไทย

ข้อความปฏิเสธความรับผิดชอบ : ผู้สนับสนุนทั้งหลายของดีโมพีเดียไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับความหมายของศัพท์ต่างๆ ที่อยู่ในพจนานุกรมฉบับปรังปรุงนี้ พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาพ ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ยังอยู่่ระหว่างการดำเนินงาน หากต้องการเสนอข้อคิดเห็นใดๆ กรุณาใช้พื้นที่อภิปราย

701

ปฏิกิริยาของภาวะเจริญพันธุ์ ภาวะการตาย และการย้ายถิ่นนำไปสู่การพิจารณาเรื่อง การเพิ่มประชากร¹ เป็นการสะดวกที่จะมองว่า การลดลงของประชากร²เป็น การเพิ่มเชิงลบ³ อาจแยกความแตกต่างระหว่าง ประชากรปิด⁴ซึ่งเป็นประชากรที่ไม่มีทั้งการย้ายถิ่นเข้าและการย้ายถิ่นออกและการเพิ่มของประชากรนั้นทั้งหมดขึ้นอยู่กับความแตกต่างระหว่างการเกิดและการตาย กับ ประชากรเปิด⁵ซึ่งอาจมีการย้ายถิ่น การเพิ่มของประชากรเปิดประกอบด้วย ความสมดุลของการย้ายถิ่น⁶หรือ การย้ายถิ่นสุทธิ⁶ และ การเพิ่มตามธรรมชาติ⁷ซึ่งเป็น ส่วนที่การเกิดมากกว่าการตาย⁸ บางครั้งเรียกว่า ความสมดุลของการเกิดและการตาย⁸

• 1. การเพิ่มประชากรเป็นศูนย์หมายถึงประชากรที่มีขนาดไม่เปลี่ยนแปลง

702

อัตราส่วนของการเพิ่มทั้งหมดในช่วงเวลาหนึ่งต่อประชากรเฉลี่ยของช่วงเวลานั้นเรียกว่า อัตราเพิ่ม¹ ในบางครั้งอัตรานี้คำนวณด้วยประชากรเมื่อเริ่มต้นของช่วงเวลามากกว่าใช้ประชากรเฉลี่ยเป็นตัวหาร เมื่อศึกษาการเพิ่มประชากรประชากรนานกว่าหนึ่งปีปฏิทิน อาจคำนวณ อัตราเพิ่มต่อปีเฉลี่ย² ในการคำนวณอัตรานี้บางครั้งจะสมมุติว่าประชากรขึ้นอยู่กับ การเพิ่มเชิงชี้กำลัง³ในช่วงเวลานั้น และจะถือว่าเวลาเป็นตัวแปรต่อเนื่อง ขนาดของ ประชากรเชิงชี้กำลัง⁴จะเพิ่มขึ้นเป็นฟังก์ชันเอ๊กซ์โปเนนเชียลของเวลา อัตราเพิ่มเชิงชี้กำลัง⁵เท่ากับ อัตราฉับพลันของการเพิ่ม⁵ อัตราส่วนของการเพิ่มตามธรรมชาติ (701-7) ต่อประชากรเฉลี่ยในช่วงระยะเวลาหนึ่งเรียกว่า อัตราอย่างหยาบของการเพิ่มตามธรรมชาติ⁶ และมีค่าเท่ากับความแตกต่างระหว่างอัตราเกิดอย่างหยาบและอัตราตายอย่างหยาบ ดัชนีชีพ⁷เป็นอัตราส่วนของจำนวนของการเกิดต่อจำนวนของการตายในช่วงระยะเวลาหนึ่ง แต่ดัชนีนี้ไม่ค่อยมีการใช้กันแล้ว

• 3. เมื่อเวลาถูกกระทำให้เป็นตัวแปรไม่ต่อเนื่อง การเพิ่มที่อ้างถึงเป็นการเพิ่มเชิงเรขาคณิต
• 4. บางครั้งเรียกว่าประชากรแบบมัลทัส แต่คำนี้ยังกำกวมอยู่ในนัยยะทางสังคมวิทยา (ดู 906-1)

703

สามารถแสดงให้เห็นได้ว่าเมื่อประชากรปิด (701-4) มีภาวะเจริญพันธุ์รายอายุ และอัตราการตาย (631-8; 412-1) คงที่เป็นระยะเวลานานเพียงพอ อัตราต่อปีของการเพิ่มจะกลายเป็นอัตราที่คงที่ อัตราของการเพิ่มที่คงที่นี้เรียกว่า อัตราแท้จริงของการเพิ่มตามธรรมชาติ¹ และประชากรที่ถึงขั้นตอนนี้จะเรียกว่า ประชากรคงรูป² สัดส่วนของคนที่อยู่ในกลุ่มอายุต่างๆ ในประชากรคงรูปจะคงที่ กล่าวคือประชากรจะมี การกระจายอายุคงที่³ การกระจายอายุคงที่นี้เป็นอิสระจาก การกระจายอายุเมื่อเริ่มต้น⁴ และขึ้นอยู่กับอัตราเจริญพันธุ์และอัตราการตายซึ่งคงที่เท่านั้น ในความเป็นจริง ประชากรมนุษย์ไม่เคยถึงขั้นคงที่อย่างแน่นอนเช่นนั้น เพราะอัตราเจริญพันธุ์และอัตราการตายจะเปลี่ยนไปตลอดเวลา แต่การคำนวณประชากรคงรูปอย่างแบบจำลองและการคำนวณอัตราแท้จริงจะให้ดัชนีของ ศักยภาพการเพิ่ม⁵ของชุดของอัตราเจริญพันธุ์รายอายุ ประชากรคงรูปซึ่งอัตราแท้จริงของการเพิ่มตามธรรมชาติเป็นศูนย์เรียกว่า ประชากรคงที่⁶ ในประชากรคงที่ จำนวนในกลุ่มอายุหนึ่งจะเท่ากับค่าอินทีกรัลของฟังก์ชันการรอดชีพ (431-3) ของตารางชีพระหว่างขีดจำกัดอายุข้างบนและข้างล่างของกลุ่มอายุนั้น คูณด้วยแฟคเตอร์ที่เป็นสัดส่วนเหมือนกันในทุกกลุ่มอายุ ประชากรเสมือนคงรูป⁷เป็นประชากรคงรูปอย่างที่อธิบายมาแล้วที่มีภาวะเจริญพันธุ์คงที่และภาวะการตายค่อยๆ เปลี่ยนไป ประชากรลอจิสติค⁹เป็นประชากรที่กำลังเพิ่มตาม กฎลอจิสติค¹⁰ของการเพิ่ม ได้แก่ประชากรซึ่งอัตราเพิ่มลดลงเป็นฟังก์ชันเชิงเส้นตรงของประชากรที่มีชีวิตอยู่แล้วและจะลู่เข้าสู่ค่าหนึ่งที่เป็นค่าขีดจำกัดข้างบน

• 1. The intrinsic rate, also called by its inventor Lotka, the true rate of natural increase, is equal to the difference between the intrinsic birth rate (or stable birth rate) and the intrinsic death rate (or stable death rate).
• 2. Stable, adj. - stability, n. - stabilize, v.
  Stable population analysis uses the properties of stable population models to estimate various characteristics of real populations.
• 6. Stationary, adj. - stationarity, n.