พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาษา ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ภาษาไทย

ข้อความปฏิเสธความรับผิดชอบ : ผู้สนับสนุนทั้งหลายของดีโมพีเดียไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับความหมายของศัพท์ต่างๆ ที่อยู่ในพจนานุกรมฉบับปรังปรุงนี้ พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาพ ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ยังอยู่่ระหว่างการดำเนินงาน หากต้องการเสนอข้อคิดเห็นใดๆ กรุณาใช้พื้นที่อภิปราย

620

ช่วงเวลาสืบทอดพันธุ์¹ (หรือ ช่วงเวลามีบุตร¹ในสตรี) เริ่มที่ วัยสามารถผสมพันธุ์ได้² การมีระดู³ — การปรากฏขึ้นของประจำเดือน⁴ หรือ เมน⁴ในสตรี — เริ่มที่วัยสามารถผสมพันธุ์ได้ ประจำเดือนแรกเรียก การเริ่มแรกมีระดู⁵ และการมีประจำเดือนหยุดลงเมื่อถึง วัยหมดระดู⁶ ซึ่งบางครั้งเรียกว่า ช่วงระยะหมดระดู⁶ ในทางปฏิบัติ ช่วงเวลาสืบทอดพันธุ์มักจะกำหนดว่าให้เริ่มที่อายุ 15 ปี หรืออายุต่ำสุดที่จะแต่งงาน (504-1) และมักจะให้สิ้นสุดลงที่อายุ 45 หรือ 50 ปี การไม่มีประจำเดือนชั่วคราวทั้งที่เป็นปรกติหรือเกิดจากความเจ็บป่วยเรียกว่า ภาวะขาดระดู⁷ ภาวะขาดระดูจากการตั้งครรภ์⁸เกิดขึ้นหลังจากการปฏิสนธิ และ ภาวะขาดระดูหลังคลอด⁹เกิดขึ้นหลังจากการคลอดบุตร

• 1. ใช้ศัพท์คำว่าวัยเจริญพันธุ์ หรือวัยตั้งครรภ์ได้ด้วยเช่นกัน
• 6. คำพูดที่ว่าการเปลี่ยนแปลงของชีวิตใช้ในความหมายเดียวกับวัยหมดระดูในภาษาพูด

621

สมรรถนะของผู้ชาย ของผู้หญิง หรือของคู่อยู่กินที่จะผลิตลูกที่มีชีวิตได้เรียก ความสามารถมีบุตร¹ การขาดความสามารถเช่นนั้นเรียก ความไม่สามารถมีบุตร²หรือ การเป็นหมัน² ความไม่สามารถตั้งครรภ์³และความไม่สามารถให้กำเนิด ^10* เป็นสาเหตุหลักแต่ไม่ใช่สาเหตุเดียวของการเป็นหมัน เมื่อใช้คำว่าการเป็นหมันคำเดียวโดดๆ จะให้ความหมายถึงการเป็นหมันถาวรที่ไม่อาจคืนกลับมาได้ แต่บ่อยครั้งที่มีการใช้คำว่าความไม่สามารถทำให้เกิดการปฏิสนธิชั่วคราว ^4*และ การเป็นหมันชั่วคราว⁵เพื่อให้แตกต่างจากความไม่สามารถทำให้เกิดการปฏิสนธิถาวร ^6*และ การเป็นหมันถาวร⁷ ในสตรี เราแยกความแตกต่างระหว่าง การเป็นหมันปฐมภูมิ⁸เมื่อผู้หญิงไม่เคยสามารถมีบุตรเลย กับ การเป็นหมันทุติยภูมิ⁹ซึ่งเกิดขึ้นหลังจากให้กำเนิดลูกหนึ่งคนหรือมากกว่านั้น

• 1. ความหมายอีกอย่างหนึ่งของศัพท์คำนี้ แสดงถึงความสามารถที่จะมีบุตรมากกว่าความสามารถที่จะผลิตบุตรที่มีชีพ คำว่าด้อยความสามารถมีบุตรมีความหมายว่าความสามารถที่จะผลิตบุตรมีชีพมีต่ำกว่าปรกติหรือมีความเป็นไปได้ต่ำที่จะเกิดการปฏิสนธิ

622

คำว่าการเป็นหมันชั่วคราว (621-5) ใช้แม้กระทั่งในกรณีที่ความไม่สามารถตั้งครรภ์ของผู้หญิงไม่ได้เป็นผลมาจากสภาพความเจ็บป่วย กล่าวได้ว่าผู้หญิงมี ช่วงเวลาเป็นหมัน¹ในแต่ละ รอบประจำเดือน² เพราะโดยทั่วไปการปฏิสนธิจะเกิดขึ้นได้ในช่วงเวลาสองสามวันใกล้ๆ เวลาของ การตกไข่³เท่านั้น ช่วงเวลาของการเป็นหมันที่ขยายต่อจากการปฏิสนธิ (602-1) ไปจนถึงการกลับมาของการตกไขอีกครั้งหลังจากการคลอดซึ่งนับรวมเวลาของการตั้งครรภ์ (602-5) และผลของระยะเวลาใน การให้นมบุตร⁴เรียกว่า ช่วงเวลาที่ไม่ไวรับ⁵ โดยเฉพาะใช้ในแบบจำลองทางคณิตศาสตร์ของการสืบทอดพันธุ์ การเป็นหมันชั่วคราวใช้เพื่อหมายถึงการเกิดขึ้นของ รอบเวลาที่ไม่มีการตกไข่⁶ (ได้แก่รอบประจำเดือนซึ่งการตกไข่ไม่เกิดขึ้น) หรือช่วงเวลาผิดปรกติของภาวะขาดระดู ความด้อยความสามารถมีบุตร⁷ของผู้หญิงอายุน้อยมากๆ เรียกกันว่า การเป็นหมันวัยรุ่น⁸ น่าจะดีกวาถ้าจะใช้พูดว่า ความด้อยความสามารถมีบุตรของวัยรุ่น⁸

• 5. The period between delivery and the return of ovulation is often called the period of postpartum sterility.
• 6. Also called anovular cycles.

623

ภาวะเจริญพันธุ์¹ และ ภาวะไม่เจริญพันธุ์²หมายถึงพฤติกรรมสืบทอดพันธุ์มากกว่าสมรรถนะ และคำทั้งสองนี้ใช้เพื่อแสดงว่ามีบุตรเกิดขึ้นมาจริงๆ หรือไม่ในช่วงเวลาที่ศึกษา เมื่อคำนึงถึงช่วงเวลาสืบทอดพันธุ์สมบูรณ์ คำว่าภาวะไม่เจริญพันธุ์รวม ^3*อาจนำมาใช้ในขณะที่ ภาวะไม่เจริญพันธุ์ถาวร⁴อาจขยายจากอายุหนึ่งหรือจากช่วงเวลาการแต่งงานไปถึงจุดสิ้นสุดของช่วงเวลาของการมีบุตร ภาวะไม่เจริญพันธุ์โดยสมัครใจ ^5*ใช้เมื่อไม่มีการสืบทอดพันธุ์ที่สอดคล้องกับตามการตัดสินใจของคู่ครอง (503-8) ขอให้สังเกตว่าในประเทศที่พูดภาษาละติน คำว่าภาวะเจริญพันธุ์และความสามารถมีบุตรใช้ในความหมายที่ตรงข้ามกับคำในภาษาอังกฤษ ฉะนั้นคำว่า fécondité ในภาษาฝรั่งเศส และ fecundidad ในภาษาสเปนจะแปลว่า fertility และคำว่า fertilité และ fertilidad แปลว่า fecundity

• 2. Infertility, n. - infertile, adj.
  Childlessness, n. - childless, adj. : refer to the state of a women, man or couple who have been so far infertile.

624

ภาวะเจริญพันธุ์ (623-1) ของคู่อยู่กินจะขึ้นอยู่กับ พฤติกรรมการสืบทอดพันธุ์¹ของเขา มีความแตกต่างระหว่าง ผู้วางแผน²ซึ่งหมายถึงคู่อยู่กินที่พยายามกำหนดจำนวนหรือเว้นระยะ (612-1*) ของการเกิด กับ ผู้ไม่วางแผน³ซึ่งหมายถึงคู่อยู่กินที่ไม่มีความพยายามดังกล่าวเลย การวางแผนครอบครัว⁴มีความหมายกว้างกว่า การจำกัดขนาดครอบครัว⁴ซึ่งหมายถึงความพยายามที่จะมีลูกไม่เกิน จำนวนบุตรที่ต้องการ⁵ ศัพท์คำว่า การคุมกำเนิด⁶หรือ การกำหนดภาวะเจริญพันธุ์⁶ไม่่จำกัดอยู่กับกิจกรรมของคนที่แต่งงานแล้วเท่านั้น

• 4. A classification according to family planning status distinguishes couples who have not tried to regulate the number and spacing of their children from those who have tried to do so.
• 5. Unwanted births or unintended births are those that occur after the total family size desired by the couple has been reached. They are distinguished from unplanned births that may have occurred at a time that was not intended, and perhaps outside of wedlock.

625

การวางแผนครอบครัวมีความเกี่ยวโยงถึง พ่อแม่ที่วางแผน¹ หรือ พ่อแม่ที่รับผิดชอบ¹ ได้แก่ ความปรารถนาที่จะกำหนดจำนวนและเว้นระยะของการเกิดให้เป็นไปตามความสนใจที่สุดของคู่อยู่กินหรือของสังคม จำนวนบุตรที่คู่อยู่กินคาดว่าจะมีอาจแตกต่างจาก จำนวนบุตรที่ปรารถนา² หรือ จำนวนบุตรที่ตั้งใจ² ที่คู่อยู่กินให้ข้อมูลในการสำรวจ แม้ว่าจำนวนบุตรที่เป็นเป้าหมายเหล่านี้จะไม่เปลี่ยนแปลง คู่อยู่กินก็อาจมีบุตรเกินกว่าจำนวนเหล่านั้นอันเป็นผลมาจาก ความล้มเหลวของการคุมกำเนิด³ ความถี่ของความล้มเหลวที่ขึ้นอยู่กับ ประสิทธิภาพของการคุมกำเนิด⁴ซึ่งมีอยู่สองลักษณะ ประสิทธิภาพเชิงทฤษฎี⁵หรือ ประสิทธิภาพเชิงสรีรวิทยา⁵ ชี้ให้เห็นว่าวิธีคุมกำเนิดเชื่อถือได้อย่างไรเมื่อใช้ตลอดเวลาตามคำแนะนำในการใช้ ประสิทธิภาพในการใช้⁶วัดความเชื่อถือได้เมื่อใช้ในสถานการณ์ประจำวันโดยประชากรหนึ่ง การให้เหตุผลของศัพท์คำว่าภาวะความสามารถในการมีครรภ์ส่วนที่เหลือ (638-7) ประสิทธิภาพในการใช้ปรกติวัดได้ด้วย อัตราความล้มเหลวของการคุมกำเนิด⁷ซึ่งโยงจำนวนการปฏิสนธิที่ไม่ตั้งใจไปยังระยะเวลาที่เสี่ยงต่อการปฏิสนธิ

• 2. In other terms, birth expectations differ from reproductive intentions. A distinction is made between desired family size, the number of children a woman, man or couple wants to have, and the ideal family size which they envision for their society. Intended family size may be lower than desired family size.
• 3. Unplanned births are often opposed to planned births.
• 4. 5. and 6. Efficacy is a synonym for effectiveness in these expressions.
• 4. Not to be confused with the demographic effectiveness of a family planning program (see 626-7), or of a method in a population.

626

โครงการวางแผนครอบครัว¹แนะนำและกระจายการคุมกำเนิดในกลุ่ม ผู้อาจเป็นผู้ใช้² หรือใน ประชากรเป้าหมาย² ทีมของ พนักงานภาคสนาม³ซึ่งรวม พนักงานสอบถาม³ พนักงานชักจูงใจ³ และ พนักงานจ่ายเครื่องมือคุมกำเนิด³ พยายามเข้าถึงและชักชวนประชากรให้ใช้วิธีคุมกำเนิดหรือการแท้ง ความสำเร็จของโครงการวัดได้ด้วย สัดส่วนของผู้รับบริการรายใหม่⁴ในประชากรเป้าหมาย หรือวัดโดย อัตรารับบริการ⁴ สำหรับผู้รับบริการคุมกำเนิด มีการคำนวณ อัตราคงใช้⁵หลังจากช่วงเวลาหนึ่ง อัตราการหยุดใช้⁶หรือ อัตราเลิกใช้⁶ การคาดประมาณจำนวนและสัดส่วนของ การเกิดที่ป้องกันได้⁷สะท้อนให้เห็นประสิทธิภาพทางประชากร (625-4*) ของโครงการ ความชุกของการคุมกำเนิดในประชากรประมาณได้โดย สัดส่วนของผู้กำลังใช้⁸ของการคุมกำเนิดจากประชากรที่เกี่ยวข้อง อย่างเช่นสตรีที่แต่งงานแล้วในวัยสืบทอดพันธุ์

• 8. Special surveys of knowledge, attitudes and practice of contraception have been called KAP surveys in abbreviation.

627

การป้องกันการปฏิสนธิ¹หมายถึงมาตรการซึ่งใช้เพื่อที่จะป้องกันไม่ให้เกิดผลการปฏิสนธิจาก การมีเพศสัมพันธ์²หรือ การร่วมประเวณี² ศัพท์คำนี้ครอบคลุมการทำหมัน (631-1)เพื่อคุมกำเนิด วิธีคุมกำเนิด³ใช้ในความหมายที่กว้างกว่า วิธีป้องกันการปฏิสนธิ³ เพื่อรวมการทำแท้ง (604-2) การงดเว้น⁴จากการมีเพศสัมพันธ์ โดยเฉพาะการงดเว้นร่วมเพศเป็นระยะ ๆ (628-4) มักจะรวมอยู่ในวิธีป้องกันการปฏิสนธิหรือวิธีคุมกำเนิด

628

มักแยกความแตกต่างระหว่าง วิธีที่ใช้อุปกรณ์¹ของการป้องกันการปฏิสนธิ กับ วิธีที่ไม่ใช้อุปกรณ์² วิธีที่ไม่ใช้อุปกรณ์ในการป้องกันการปฏิสนธิหลักวิธีหนึ่งคือ การหลั่งภายนอก³ หรือ การถอนออก³ วิธีที่ไม่ใช้อุปกรณ์ในการป้องกันการปฏิสนธิอีกวิธีหนึ่งคือ การงดเว้นร่วมเพศเป็นระยะ ๆ⁴หรือ วิธีการนับระยะปลอดภัย⁴ซึ่งเป็นการหลีกเลี่ยงการร่วมเพศในช่วงที่เชื่อว่าผู้หญิงมีโอกาสตั้งครรภ์ได้ และจะร่วมเพศในช่วงที่เรียกว่า ระยะปลอดภัย⁵ของรอบประจำเดือนเท่านั้น วิธีการวัดอุณหภูมิร่างกาย⁶หมายถึงวิธีที่ผู้หญิงคอยติดตามวัดอุณหภูมิร่างกายของตนเองเพื่อหาระยะปลอดภัย

• 1. Appliance methods include not only barrier methods which are used to prevent the union of the sperm and ovum, but also methods using other contraceptive devices such as the intra-uterine device (629-10) and other types of contraceptives such as the pill (630-4).
• 4. The term natural family planning methods has been applied collectively to cover the rhythm method, the basal body temperature method, and other techniques which attempt to identify stages of the woman’s ovulatory cycle.

629

วิธีการใช้สิ่งกั้นขวางซึ่งใช้กันมากทั้งใช้วิธีเดียวโดดๆ หรือผสมกับวิธีอื่นมี ถุงยาง¹หรือ ปลอก¹ที่ใช้โดยผู้ชาย และ หมวกครอบปากมดลูก² หรือ pessary² ไดอะแฟรม³ แทมปอน⁴หรือ ฟองน้ำ⁴ เจลลี่คุมกำเนิด⁵ suppository⁶ ยาเม็ดฟองฟู่⁷ และ น้ำยาฉีดล้าง⁸ ทั้งที่มีและไม่มี ยาฆ่าสเปิร์ม⁹ ใช้ในผู้หญิง ยังมี ห่วงอนามัย¹⁰ (เรียกย่อๆ ว่า ไอยูดี¹⁰) (IUD) อีกหลายประเภท เช่นแบบ ขมวด¹⁰ ขดลวด¹⁰ ขดทองแดงรูปตัวที¹⁰ ฯลฯ

630

การป้องกันการปฏิสนธิทางปาก¹เป็นวิธี การป้องกันการปฏิสนธิด้วยฮอร์โมน² หรือ การป้องกันการปฏิสนธิด้วยสเตอรอยด์³ วิธีเหล่านี้ป้องกันไม่ให้ไข่สุกโดยนำเข้าสู่ร่างกายทางปากของ เม็ดยาคุม⁴ หรือโดยการฉีดยา หรือโดยการฝังใต้ผิวหนัง

631

การทำหมัน¹เป็นผลจากการผ่าตัดวิธีต่างๆ การทำหมันชายคือการ ตัดท่อน้ำเชื้อ² หรือocclusion ^3* เป็นการผูกและตัดท่อนำเชื้ออสุจิ การทำหมันหญิงมี การผูกท่อนำไข่⁴ และ การตัดท่อนำไข่⁵ ซึ่งเป็นการขัดขวางการทำงานของท่อนำไข่ การตัดมดลูก⁶ หรือการตัดมดลูกทิ้งก็นับเป็นการทำให้ผู้หญิงเป็นหมันด้วย

• 4. and 5. Various procedures are used to gain access to the Fallopian tubes, such as laparotomy, colpotomy or laparoscopy.