พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาษา ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ภาษาไทย

ข้อความปฏิเสธความรับผิดชอบ : ผู้สนับสนุนทั้งหลายของดีโมพีเดียไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับความหมายของศัพท์ต่างๆ ที่อยู่ในพจนานุกรมฉบับปรังปรุงนี้ พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาพ ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ยังอยู่่ระหว่างการดำเนินงาน หากต้องการเสนอข้อคิดเห็นใดๆ กรุณาใช้พื้นที่อภิปราย

201

สถิติประชากรปัจจุบัน¹อาจแยกออกจาก สถิติของการเปลี่ยนแปลงประชากร² สถิติประชากรปัจจุบันเกี่ยวข้องกับลักษณะคงที่ของเรื่องและให้ภาพฉับพลันของประชากร ณ เวลาหนึ่ง หน่วยสถิติ (110-1) ที่ใช้โดยทั่วไปเป็นครัวเรือน (110-3) บุคคล (110-2) ฯลฯ สถิติของการเปลี่ยนแปลงประชากรเกี่ยวข้องกับกระบวนการต่อเนื่องของการเปลี่ยนแปลงซึ่งกระทบต่อประชากร และเกี่ยวข้องอย่างมากกับ เหตุการณ์ชีพ³ อย่างเช่นการเกิด การแต่งงาน และการย้ายถิ่น (801-1) เหตุการณ์ที่ไม่สามารถเกิดขึ้นใหม่⁴ (ได้แก่การตาย) อาจแยกออกจาก เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นใหม่ได้⁵ อย่างเช่น การตั้งครรภ์ การเกิด หรือการเคลื่อนย้ายถิ่นที่อยู่ เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นใหม่ได้จะได้รับ ลำดับ⁶ขึ้นอยู่กับจำนวนของเหตุการณ์ลักษณะเดียวกันที่เกิดขึ้นก่อนหน้านั้นกับบุคคลเดียวกัน สถิติของการเปลี่ยนแปลงประชากรเป็นแหล่งข้อมูลหลักสำหรับการศึกษา กระบวนการทางประชากร⁷ที่บางครั้งเรียกว่า พลวัตประชากร⁷ สำมะโน (cf. 202) เป็นแหล่งข้อมูลหลักในเรื่อง สภาพของประชากร⁸ สถิติชีพ (212-1) เป็นแหล่งข้อมูลเบื้องต้นสำหรับการศึกษาเรื่อง การเพิ่มประชากร⁹ (cf. 701) บางครั้งสถิติชีพเกี่ยวข้องกับ การเพิ่มตามธรรมชาติ¹⁰เท่านั้น กล่าวคือ สถิติชีพไม่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนย้ายระหว่างประชากรที่ศึกษากับประชากรอื่น แต่กล่าวตามหลักเหตุผลแล้วสถิติการย้ายถิ่น (812-1) เป็นส่วนหนึ่งของสถิติของการเปลี่ยนแปลงประชากร

• 9. ศัพท์การเคลื่อนที่ทางประชากรนำมาใช้เพื่อหมายถึงการเคลื่อนไหวทางพื้นที่ภูมิศาสตร์ของประชากร

202

สำมะโนประชากร¹ทำขึ้นเพื่อให้ได้ข้อมูลเกี่ยวกับสภาพของประชากร (201-8) ณ เวลาหนึ่ง ในสำมะโนประชากรส่วนมาก ผู้อยู่อาศัยทั้งหมดของประเทศหนึ่งจะถูกนับพร้อมๆ กัน สำมะโนอย่างนี้เรียกว่า สำมะโนทั่วไป² อย่างไรก็ตาม บางครั้งจะนับเพียงบางส่วนของประชากร ได้แก่ ผู้อยู่อาศัยในพื้นที่หนึ่ง ในกรณีนี้จะเรียกว่า สำมะโนบางส่วน³ อย่างไรก็ตาม ศัพท์คำว่า "สำมะโน" สื่อแสดงถึงความพยายามที่จะแจงนับสมาชิกทุกคนของประชากรที่เกี่ยวข้องและเพื่อที่จะได้ การคุ้มรวมสมบูรณ์⁴ของประชากร จุลสำมะโน⁵จำกัดอยู่เฉพาะกลุ่มตัวอย่างของประชากร ปรกติมีขนาดใหญ่และจัดอยู่ในประเภทของ การสำรวจตัวอย่าง⁶ สำมะโนหรือการสำรวจบางครั้งนำมาก่อนด้วย การทดสอบก่อน⁷ หรือ การสำรวจนำร่อง⁷ การสำรวจหลังการแจงนับ⁹จะทำหลังจากสำมะโนเพื่อตรวจสอบความถูกต้องและความสมบูรณ์ของการแจงนับ

• 1. Census, n. - censal, adj. The intercensal period is the time elapsing between two successive censuses.
  Modern censuses correspond to what used to be called head counts. Population counts included any estimation procedure, however imprecise, based for example on the counting of baptisms (214-2) registered for a number of years, or of hearths (110-3) or even parishes (214-1).

203

การแจงนับ¹คือปฏิบัติการซึ่งออกแบบมาเพื่อให้ได้จำนวนรวมประชากร การแจงนับแตกต่างจาก การนับ²ธรรมดา ซึ่งโดยทั่วไปจะมีการเตรียม บัญชีรายชื่อ³ไว้ก่อน ในอีกด้านหนึ่ง การสอบถาม⁴ หรือ การสำรวจ⁴ โดยทั่วไปเป็นปฏิบัติการซึ่งออกแบบมาเพื่อให้ได้ข้อมูลเฉพาะเรื่อง (เช่น แรงงาน) และมีวัตถุประสงค์จำกัด การสอบถามภาคสนาม⁵ หรือ การสำรวจภาคสนาม⁵เป็นการตรวจสอบศึกษาซึ่งข้อมูลได้มาจาก การสัมภาษณ์ส่วนตัว⁶ ใน การสอบถามทางไปรษณีย์⁷ หรือ การสำรวจแบบส่งกลับทางไปรษณีย์⁷ แบบสอบถาม (206-3)จะส่งไปทางไปรษณีย์โดยขอให้ผู้ตอบส่งกลับเมื่อทำเสร็จ การสำรวจย้อนเวลา⁸มุ่งสนใจต่อเหตุการณ์ทางประชากรในอดีต ใน การสำรวจหลายรอบ⁹ เหตุการณ์ทางประชากรที่เกิดขึ้นตั้งแต่การสำรวจรอบก่อนจะถูกบันทึกไว้จากรอบที่สองเป็นต้นมา การสำรวจประเภทนี้จะต้องไม่นำไปปะปนกับ การย้อนตามแบบสอบถาม¹⁰ ศัพท์ที่ใช้เพื่ออธิบายกรณีที่พนักงานสัมภาษณ์ต้องใช้ความพยายามหลายครั้งเพื่อเข้าถึงตัวผู้ตอบคำถาม ในสำมะโน อาจได้ข้อมูลโดย การสัมภาษณ์ตรง¹¹ หรือโดย การแจงนับด้วยตนเอง¹² ในการสัมภาษณ์ตรงซึ่งเรียกว่า วิธีสอบถามอย่างละเอียด¹¹ก็ได้ พนักงานสัมภาษณ์ (204-2) บันทึกข้อมูลที่ผู้ตอบคำถามให้เกี่ยวกับตัวเขา ในการแจงนับด้วยตนเองซึ่งเรียกว่า วิธีคนในครัวเรือนตอบเอง¹² แบบสอบถามจะถูกกรอกโดยผู้ตอบ (204-1)เอง การแจงนับด้วยตนเองอาจอยู่ในรูปแบบของ สำมะโนทางไปรษณีย์¹³

204

บุคคลผู้ตอบคำถามในสำมะโน (202-1) หรือการสำรวจ (203-4) เรียกว่า ผู้ตอบ¹ หรือ ผู้ให้ข้อมูล¹ บุคคลผู้รวบรวม (130-4) ข้อมูลเรียกว่า พนักงานสัมภาษณ์² พนักงานสนาม² หรือ พนักงานแจงนับ² ศัพท์คำว่าพนักงานแจงนับปรกติจะสงวนไว้ใช้กับบุคคลที่รวบรวมข้อมูลในการทำสำมะโน ปรกติพนักงานแจงนับทำงานภายใต้การควบคุมของ ผู้ควบคุมงานสนาม³ หรือ ผู้ตรวจสอบงานสนาม³ สำมะโนทั่วไป (202-2) ปรกติจะดำเนินการโดย หน่วยงานสถิติ⁴ของแต่ละประเทศ

• 4. In the United States of America the office responsible for the census is called the Bureau of the Census; in England and Wales it is the General Register Office, in Scotland the General Registry Office; both are headed by a Registrar General.

205

ปรกติสำมะโนมี ลักษณะบังคับ¹ กล่าวคือผู้ตอบ (204-1)อยู่ภายใต้ข้อผูกมัดทางกฎหมายที่จะต้องให้ข้อมูลตามที่ขอ ในแง่นี้ สำมะโนแตกต่างจาก การสอบถามโดยสมัครใจ² (cf. 203-4) ซึ่ง การไม่ตอบ³อาจเป็นปัญหาสำคัญ การไม่ตอบเป็นปัญหาสำคัญโดยเฉพาะกับการสอบถามทางไปรษณีย์ (203-7) ซึ่งจำเป็นต้อง ติดตามผล⁴แบบสอบถามชุดแรกด้วยการส่งชุดที่สอง และบางครั้งด้วยการตามไปพบตัว ผู้ไม่ตอบ⁵มักจะแบ่งออกเป็น ผู้ปฏิเสธ⁶ ได้แก่ ผู้ที่ไม่เต็มใจจะร่วมมือในการศึกษา และผู้ที่พนักงานสัมภาษณ์ (204-2)ไม่สามารถพบตัวได้ ผู้ไม่สามารถพบตัวได้จะถูกนับว่าเป็น ผู้ไม่อยู่⁷ หรือ ติดต่อไม่ได้⁷ สัดส่วนของการปฏิเสธ⁸ในการตอบคำถามหนึ่งเป็นดัชนีที่มีประโยชน์ของปฏิกิริยาของผู้ตอบ การแทนที่ของหน่วยตัวอย่างที่ใช้ไม่ได้ด้วยหน่วยอื่นจะอ้างถึงว่าเป็น การแทนที่⁹

206

แบบฟอร์ม¹ที่ใช้สำหรับการรวบรวมข้อมูลมีชื่อเรียกแตกต่างกันหลายชื่อ ศัพท์คำว่า รายการคำถาม²ใช้กันบ่อยโดยเฉพาะในคำว่า รายการคำถามสำมะโน² แบบฟอร์มส่วนมากเป็น แบบสอบถาม³ โดยเฉพาะเมื่อออกแบบมาให้ กรอกให้สมบูรณ์⁴โดยตัวผู้ตอบเอง ณ เวลาอื่น เจ้าหน้าที่ได้รับ ข้อความ⁵หรือ รายละเอียด⁶ซึ่ง สกัดออก⁷จากเอกสารที่เบื้องต้นไม่ได้ใช้เพื่อวัตถุประสงค์ทางสถิติ ปรกติคำถามมีสองประเภท คำถามปลายปิด⁸ที่ผู้ตอบตอบโดยเลือกหนึ่งคำตอบจากคำตอบจำนวนจำกัดที่ใส่เป็นรายการไว้ในแบบสอบถาม หรือ คำถามปลายเปิด⁹ซึ่งผู้ตอบอาจให้คำตอบเอง

207

รายการคำถาม (206-2) สำมะโน อาจเป็น รายการคำถามส่วนบุคคล¹ซึ่งเป็นข้อมูลเกี่ยวกับบุคคลเดียวเท่านั้น รายการคำถามครัวเรือน² ซึ่งเป็นข้อมูลเกี่ยวกับสมาชิกแต่ละคนของครัวเรือน (110-3) หรือ รายการคำถามรวม³ บัญชีรายชื่อ³ หรือ รายการคำถามของพนักงานแจงนับ³ซึ่งพนักงานแจงนับ (204-2) ใส่ข้อมูลเป็นลำดับต่อเนื่องกันสำหรับทุกคนที่เขาแจงนับ อาจมีรายการคำถามพิเศษสำหรับประชากรสถาบัน (310-7) ซึ่งเรียกว่า รายการคำถามสถาบัน⁴