รุ่นปรับปรุงเมื่อ 03:01, 10 สิงหาคม 2556

130

ศัพท์คำว่า สถิติประชากร¹ or สถิติทางประชากร¹ หมายถึง ข้อมูลตัวเลข² เกี่ยวกับประชากรซึ่งได้มาจาก การสังเกต³ หลังจากการสังเกตเช่นนั้นได้รับการ รวบรวม⁴ ไว้ในแบบฟอร์ม (206-1) ที่เหมาะสม เอกสารแบบฟอร์มจะถูก บรรณาธิกรณ์⁵ และ ตรวจสอบความถูกต้อง⁵ เพื่อขจัดความไม่แนบนัย ข้อมูลจะถูก ทำตาราง⁶ แบ่งเป็น กลุ่ม⁷ หรือ ชั้น⁸ ที่มีลักษณะเหมือนกัน การประมวลผลข้อมูล⁹ จะรวมขั้นตอนทั้งหมดระหว่างการรวบรวมข้อมูลและการวิเคราะห์ทางสถิติ ^10* (132-1)

131

ปรกติ ข้อมูลจะหมายถึง ข้อมูลดิบ¹ หรือ ข้อมูลหยาบ¹ ก่อนที่มีการประมวลผล และการทำตาราง และหมายถึง ข้อมูลเบื้องต้น¹ หรือ ข้อมูลปฐมภูมิ¹ หลังจากการประมวลผลและการทำตาราง โดยปรกติ ข้อมูลเบื้องต้นประกอบด้วย ชุด² ของ จำนวนสัมบูรณ์³ ซึ่งจะใส่รวมกันไว้ในรูปของ ตารางสถิติ⁴ ในตารางเหล่านั้น โดยทั่วไปข้อมูลจะถูกจำแนกออกตาม ตัวแปร⁵ อย่างเช่น อายุ จำนวนลูก ฯลฯ หรือตาม ลักษณะ⁶ หรือ คุณลักษณะ⁶ (iเช่น เพศ สถานภาพสมรส ฯลฯ) เมื่อข้อมูลถูกจำแนกออกตามตัวแปรหรือลักษณะหลายอย่างพร้อมๆ กัน ตารางจะเรียกว่า ตารางไขว้⁷ หรือ ตารางการณ์จร⁷ ตารางสรุป⁸ ให้ข้อมูลที่มีรายละเอียดน้อยกว่า individual tables⁹

• 1. ข้อมูลที่โยงถึงบุคคล (110-2) ในฐานะเป็นหน่วยของการวิเคราะห์เรียกว่าเป็นข้อมูลจุลภาค ข้อมูลรวมหรือข้อมูลมหภาคโยงถึงหน่วยของการวิเคราะห์ที่นอกเหนือไปจากบุคคล ตัวอย่างเช่นประเทศหรือหน่วยการปกครองภายในประเทศ ข้อมูลจุลภาคได้มาจากหลายแหล่ง เช่นจากการสำรวจภาคสนาม (203-5) หรือตัวอย่างจากข้อมูลการจดทะเบียนชีพ แหล่งใหม่ของข้อมูลจุลภาคได้แก่ตัวอย่างจากสำมะโนที่ให้สาธารณะใช้ ซึ่งเป็นการสุ่มตัวอย่างอย่างเป็นระบบจากข้อมูลสำมะโนที่อนุญาตให้ใช้ในการวิเคราะห์ตามความสนใจของแต่ละบุคคล
• 7. ตารางที่นำเสนอการกระจายของตัวแปรหรือลักษณะเดียวภายในประชากรหนึ่งโดยทั่วไปเรียกตารางความถี่

132

โดยทั่วไป การใช้ข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวข้องกับสองช่วงเวลา การวิเคราะห์¹ มุ่งไปที่การแยกส่วนประกอบของจำนวนที่สังเกตได้(ขนาด โครงสร้าง ปัจจัยภายนอก และปรากฏการณ์ภายใต้การตรวจสอบ) การสังเคราะห์² เป็นกระบวนการรวมส่วนประกอบที่แยกกันออกไปในหลายๆ ทาง ไม่ว่าช่วงเวลาที่เกี่ยวข้องกับ การคำนวณ³ หรือ การคิดคำนวณ³ ของ ดัชนีต่างๆ⁴ ซึ่งอาจแสดงด้วยชื่อต่างๆ (cf. § 133) ตรงข้ามกับข้อมูลเบื้องต้น ดัชนีเหล่านี้เรียกได้ว่าเป็น ผลการศึกษา⁶ หรือดัชนีสังเคราะห์ ^5* ในความหมายที่แคบลง ดัชนี⁷ (ดัชนีต่างๆ) หรือ จำนวนดัชนี⁷ เป็นอัตราส่วนที่แสดงค่าของปริมาณที่สัมพันธ์ต่อ ฐาน⁸ ซึ่งปรกติใช้จำนวน 100 ดัชนีบางตัวเป็น ตัวชี้วัด⁹ ที่ดีของสถานการณ์ที่ซับซ้อน ดังนั้น บางครั้งอัตราตายทารกจึงใช้เป็นตัวชี้วัดหนึ่งของสถานะสุขภาพอนามัยของประชากร

• 2. เครื่องคิดเลขเป็นเครื่องจักรกลที่มีความสามารถในการเก็บข้อมูลไม่มากนักที่ช่วยในการคิดคำนวณสถิติและคณิตศาสตร์
  คอมพิวเตอร์เป็นระบบเครื่องจักรกลที่ออกแบบเพื่อให้ทำงานเกี่ยวกับการถ่ายทอด เก็บและคำนวณชุดข้อมูลขนาดใหญ่ เครื่องนี้ช่วยในการคำนวณสถิติและคณิตศาสตร์รวมทั้งการประมวลผลข้อมูล แต่ก่อนศัพท์คำว่า calculator และ computer ใช้เพื่อเรียกคนผู้ทำหน้าที่ในการคิดคำนวณ

133

ขั้นตอนแรกๆ อย่างหนึ่งของการวิเคราะห์ (132-1) ประกอบด้วยการเชื่่อมโยงจำนวรวมประชากรหรือจำนวนเหตุการณ์ไปยังจำนวนหรือหรือจำนวนอื่นๆ ดัชนีที่เป็นผลจากการคำนวณจะมีชื่อต่างๆ ชื่อทั่วไปทีสุดได้แก่ อัตราส่วน¹ ซึ่งผลลัพธ์ได้มาจากการหารจำนวนหนึ่งด้วยจำนวนอื่น สัดส่วน² คืออัตราส่วนซึ่งชี้ให้เห็นความสัมพันธ์ในขนาดของส่วนหนึ่งต่อทั้งหมด อัตราสวนร้อย³ คือสัดส่วนแสดงต่อร้อย อัตรา⁴ คือประเภทพิเศษของอัตราส่วนที่ใช้เพื่อชี้ให้เห็น ความถี่สัมพัทธ์⁵ ของการเกิดขึ้นของเหตุการณ์เฉพาะอย่างหนึ่งภายในประชากรกลุ่มหนึ่ง หรือประชากรย่อยกลุ่มหนึ่งในระยะเวลาที่ระบุ ปรกติเป็นเวลาหนึ่งปี ถึงแม้การใช้นี้จะได้รับการแนะนำ คำนี้ยังใช้กันให้มีความหมายกว้างขึ้นและใช้กันผิดๆ ให้มีความหมายเดียวกับคำว่าอัตราส่วน (ตัวอย่างเช่น อัตราการมีส่วนร่วมในแรงงาน ซึ่งแท้จริงแล้วเป็นสัดส่วน)

• 4. โดยทั่วไปจะพูดถึงอัตราต่อพัน และเมื่อศัพท์คำว่า "อัตรา" ใช้โดยไม่มีการขยายความต่อไปว่า "ต่อพัน" ก็จะเป็นที่เข้าใจกันทั่วไปว่าเป็นอัตราต่อพัน อย่างไรก็ตาม อัตราบางอย่างคิดเป็นอัตราต่อหมื่น ต่อแสน หรือต่อล้าน ตัวอย่างเช่น อัตราตายรายอายุและสาเหตุ (421-10) บางครั้ง อัตราอาจเป็นต่อคนหรือต่อร้อย บางครั้ง "อัตรา" ถูกละไว้ในฐานที่เข้าใจ เช่นพูดว่า "การตายสิบต่อพัน" แต่เราไม่แนะนำให้พูดเช่นนั้น

One of the first stages of analysis (132-1) consists of relating the population totals or number of events to other totals or numbers. The resulting indices are given various names. A ratio ^6*, also used for various purposes, is the quotient obtained by dividing quantities of the same kind. When the dividend and divisor belong to the same kind but different categories (men and women, children and women, different age-groups, for example) an other terminology might be used in non English languages, relating both quantities with a specific ratio¹ (like a sex ratio). A proportion² is a ratio which indicates the relation in magnitude of a part to the whole. A percentage³ is a proportion expressed per hundred. A rate⁴ is a special type of ratio used to indicate the relative frequency⁵ of the occurrence of a particular event within a population or a sub-population in a specified period of time, usually one year. Although this usage is recommended, the term has steadily acquired a wider meaning and is often incorrectly used as a synonym for ratio (e.g. labor force participation rate, which is actually a proportion).

• 2. Proportion, n. - proportional, adj.
• 4. Rates are generally given per thousand, and where the term "rate" is used without additional qualification "per thousand" is generally understood. Some rates, however, are given per ten thousand, per one hundred thousand, or per million e.g. cause-specific death rates (421-10). On other occasions rates may be given per person or per hundred. The word "rate" is sometimes omitted, thus one may find the expression "a mortality of ten per thousand," but this is not recommended.
• 6. The total fertility rate (TFR) is the sum of age-specific fertility rates (cf 633-9) over the age reproductive period and thus lost its inverse temporal dimension (per year). The difference is as important as between length and surface or velocity and acceleration. The term synthetic index (cf 132-5) is preferred in some languages to avoid the confusion with the inverse temporal dimension (per year) of a rate: number of demographic events divided by the time exposure or person-years. If used, the term rate in the expression total fertility rate refers to the implicit per woman, which is not enough to qualify as a rate but enough for a dimensionless ratio.

134

ความถี่สัมพัทธ์ (133-5) ของเหตุการณ์ที่ไม่สามารถเกิดขึ้นใหม่มักจะถือว่าเป็นมาตรวัดเชิงประจักษ์ของ ความน่าจะเป็น¹ ของการเกิดขึ้นของเหตุการณ์นั้น เช่นนี้เท่ากับว่าบุคคลทั้งหมดที่ปรากฏในตัวหาร เปิดตัวต่อความเสี่ยง³ ในบางทาง กล่าวคือต้องมี โอกาส² หรือ ความเสี่ยง² ที่เหตุการณ์ที่กำลังศึกษาจะเกิดขึ้นกับพวกเขา การใช้คำว่า "ความเสี่ยง" ไม่ได้หมายความว่าเหตุการณ์ที่กำลังศึกษาเป็นสิ่งไม่พึงปรารถนา ดังนั้น จึงใช้คำว่า "ความเสี่ยงของการแต่งงาน" ประชากรมักจะถูกแบ่งออกเป็นกลุ่มย่อย ซึ่งความเสี่ยงของเหตุการณ์ที่กำลังศึกษาจะผันแปรระหว่างบุคคลในประชากรกลุ่มย่อยนั้นน้อยกว่าในประชากรทั้งหมด กลุ่มย่อยจะ เหมือนกัน⁴ ในแง่ของความเสี่ยงมากกว่าประชากรทั้งหมดที่ ต่างกัน⁵ อัตราที่คำนวณสำหรับกลุ่มย่อยเช่นนั้นเรียกว่าเป็น อัตราเฉพาะ⁶ ตรงข้ามกับอัตราอย่างหยาบ (136-8) ซึ่งคำนวณสำหรับประชากรทั้งหมด บางครั้ง อัตราทั่วไป⁷ เกี่ยวข้องกับการจำกัดอายุ ดังตัวอย่างของอัตราเจริญพันธุ์ทั่วไป (633-7).

135

อัตรารายอายุ¹ จะคำนวณสำหรับอายุรายปีหรือกลุ่มอายุ (อัตรารายกลุ่มอายุ ^2*) อัตรารายช่วงเวลา³ จะนำเอาช่วงเวลาที่ผานไปตั้งแต่ เหตุการณ์เส้นฐาน⁴ หรือ จุดเริ่มต้นเหตุการณ์⁴ อย่างเช่น การแต่งงานหรือการเกิดลูกคนก่อน อัตรากึ่งกลาง¹⁰ ได้จากการนำจำนวนของเหตุการณ์ในช่วงหนึ่งปี หรือช่วงเวลาอื่น (มักใช้ 5 ปี) หารด้วย ประชากรเฉลี่ย⁶ หรือ ประชากรกลางปี⁶ หรือหารด้วยจำนวนของ ปีคน⁷ ที่เปิดต่อการเกิดเหตุการณ์ที่กำลังศึกษาในช่วงปีหรือระยะเวลานั้น จำนวนของปีคนคือ ผลรวมที่แสดงเป็นปีของเวลาที่เปิดต่อความเสี่ยงสำหรับบุคคลทั้งหมดในกลุ่มที่ศึกษาตลอดปีหรือระยะเวลานั้น คำว่าอัตรามักจะใช้สำหรับมาตรวัดอีกประเภทหนึ่งด้วย โดยได้จากการนำจำนวนเหตุการณ์ที่ไม่สามารถเกิดขึ้นใหม่ในหนึ่งปีหรือในระยะเวลาหลายปี มาหารด้วยขนาดของรุ่นประชากรเมื่อเริ่มต้นของปีหรือระยะเวลา ผลหารที่ได้นี้บางครั้งเรียก ความน่าจะเป็นลดทอน⁵ (attrition probability) หรือเรียกให้ง่ายกว่านั้นว่า ความน่าจะเป็น⁵ และตรงข้ามกับอัตรากึ่งกลาง ที่ได้นิยามมาก่อนแล้ว ในย่อหน้านี้ คำว่า"ระยะเวลา" หมายถึงความยาวของเวลา อย่างไรก็ตามในมาตรวัดที่เรียกว่า อัตราช่วงเวลา⁸ คำนี้ใช้ในความหมายของลำดับเวลา และหมายถึงปีปฏิทินเฉพาะปีหนึ่งหรือกลุ่มของปี ตรงข้ามกับ อัตราตามรุ่น⁹ หรือ อัตรารุ่นวัย⁹

136

ข้อมูลเรียกว่าเป็น ชั่วคราว¹ ถ้ายังได้จากการสังเกตที่ไม่สมบูรณ์หรือไม่ได้ถูกควบคุมอย่างเพียงพอ ข้อมูล สุดท้าย² จะนำมาแทนเมื่อการสังเกตสมบูรณ์แล้ว อัตราที่คำนวณได้จากข้อมูลเหล่านี้เรียกว่าเป็น อัตราชั่วคราว³ และ อัตราสุดท้าย⁴ ตามลำดับ เมื่อข้อมูลพร้อมเสนอต่อสาธารณะหลังจากตัวเลขต่างๆ ได้พิมพ์ออกมาแล้ว อาจมีการออก อัตราที่ปรับแก้⁵ คำว่า อัตราที่แก้ไขแล้ว⁶ ปรกติสื่อความหมายว่าข้อมูลบกพร่อง หรือวิธีการไม่เหมาะสม ได้ให้ผลลัพธ์ที่ไม่ว่าจะทำให้เข้าใจผิดหรือมีคุณค่าจำกัดสำหรับความต้องการที่มีอยู่ในขณะนั้น และได้มีความพยายามที่จะแก้ไข อย่างเช่นการปรับแก้สำหรับการตกแจงนับ การปรับแก้สำหรับการย้ายถิ่น การปรับแก้สำหรับการเคลื่อนย้ายตามฤดูกาล อัตราปรับฐาน⁷ หรือ อัตราที่ปรับ⁷ ออกแบบสำหรับตัวแปรหนึ่งเพื่อให้เปรียบเทียบประชากรต่างกันได้ เช่น ภาวะเจริญพันธุ์ หรือภาวะการตาย เมื่ออิทธิพลของอีกตัวแปรหนึ่ง เช่น อายุถูกจับให้คงที่ คำที่ว่า อัตราที่แก้ไขแล้ว⁷ ถูกใช้โดยนักประชากรศาสตร์บางคนเพื่อให้มีความหมายเดียวกันกับอัตราปรับฐาน เมื่อข้อมูลไม่สามารถนำมาประมาณทางตรงเพื่อหาอัตรา (เช่น ประชากรขนาดเล็ก) การใช้อัตรามาตรฐาน ^9* (เช่น cf. 403-6) ที่คำนวณมาจากข้อมูลที่มีคุณภาพดีและประยุกต์เข้ากับประชากรจริง จะให้ค่าประมาณทางอ้อมของจำนวนเหตุการณ์ที่คาด ซึ่งสามารถนำไปเปรียบเทียบกับจำนวนเหตุการณ์ที่สังเกต อัตราที่ไม่ปรับฐานเรียกว่า อัตราอย่างหยาบ⁸ ถึงแม้ว่าอัตราอย่างหยาบอาจใช้เพื่อวัดแนวโน้มที่เป็นจริง การตีความที่ผิดพลาดอาจเกิดขึ้นได้จากการใช้ที่ไม่พิจารณาให้รอบคอบเมื่อนำประชากรที่มีโครงสร้าง (144-4) แตกต่างกันมาเปรียบเทียบกัน

137

ดัชนี (132-7) ทางประชากรศาสตร์ส่วนมากจะสัมพันธ์กับ ช่วงเวลาของการสังเกต¹ ช่วงหนึ่ง ข้อนี้เป็นจริงโดยเฉพาะกับอัตรา (cf. 133-4) ส่วนมาก อัตราต่อปี² จะสัมพันธ์กับระยะเวลา 12 เดือน เมื่อข้อมูลจากการสังเกตถูกรวบรวมในช่วงเวลาหลายปีแล้วนำมาเฉลี่ย คำว่า อัตราต่อปีมัชฌิม³ หรือ อัตราต่อปีเฉลี่ย³ มักจะใช้เรียกผลที่ได้นั้น เมื่ออัตราคำนวณสำหรับระยะเวลาที่แตกต่างจากปีหนึ่ง ก็จะ แปลงให้เป็นฐานต่อไป⁴ โดยการคูณด้วยตัวคูณที่เหมาะสม บางครั้งมีการคำนวณ Instantaneous rates⁵ อัตราเหล่านี้สัมพันธ์กับระยะเวลาที่ไม่สิ้นสุด ตัวอย่างเช่น instantaneous death rate (431-4) หรือ instantaneous rate of population growth (702-5)

138

วัตถุประสงค์เบื้องต้นของการวิเคราะห์ตามรุ่น (103-4) คือการศึกษา ความเข้มข้น¹ และ จังหวะ² หรือ เวลา² ของปรากฏการณ์ทางประชากร ความเข้มข้นของปรากฏการณ์ที่เริ่มจากเหตุการณ์ที่ไม่สามารถเกิดขึ้นใหม่ (201-4) อย่างหนึ่ง อาจวัดโดย ความถี่สูงสุด³ ของการเกิดขึ้นสำหรับเหตุการณ์อย่างหนึ่ง หรือโดยผลข้างเคียง ความถี่สูงสุดสะท้อนสัดส่วนของบุคคลซึ่งได้ประสบกับเหตุการณ์นั้น เมื่อไม่มีอิทธิพลจากภายนอก ในระหว่างการคงอยู่ของคนรุ่น (116-2) นั้น ความเข้มข้นของปรากฏการณ์ที่เริ่มโดยเหตุการณ์ที่สามารถเกิดขึ้นใหม่ได้ (201-5) อย่างเช่น การเกิด การย้ายถิ่น สามารถวัดได้ด้วย จำนวนเฉลี่ยของเหตุการณ์⁴ ต่อคนในรุ่นนั้น เมื่อไม่มีอิทธิพลจากภายนอก จังหวะหรือเวลาอาจนิยามว่าเป็นการกระจายของเหตุการณ์ทางประชากรตามปรากฏการณ์ที่ศึกาาตลอดเวลาภายในรุ่นนั้น ผลของการวิเคราะห์แบบตัดขวาง หรือการวิเคราะห์ตามช่วงเวลา (103-5) สรุปได้โดย มาตรวัดตามช่วงเวลา⁵ — ซึ่งตรงข้ามกับ มาตรวัดตามรุ่น⁶ — ซึ่งอาจสร้างขึ้นในรูปแบบต่างๆ เทคนิควิธีที่ใช้กันทั่วไปประกอบด้วยการคิดอัตราจากข้อมูลที่สังเกตุได้ของกลุ่มอายุ หรือระยะเวลาต่างๆ กับ รุ่นสมมุติ⁷ หรือ รุ่นเทียม⁷

• 3. ความถี่ หรือผลที่เกิดขึ้น มีชื่อเรียกต่างๆ กันขึ้นอยู่กับปรากฎการณ์ที่ศึกษา เช่น อัตราส่วนจำนวนบุตรลำดับถัดไป (637-7) ความถี่ของการครองโสดที่แน่นอนแล้ว (521-1) ... เราไม่ควรใช้คำว่าสัดส่วนในชื่อเหล่านี้ คำว่าสัดส่วนควรสงวนไว้ใช้กับสัดส่วนที่สังเกตได้ ตัวอย่างเช่น ความถี่ของของการครองโสดที่แน่นอนแล้วต้องให้แตกต่างจากสัดส่วนคนโสดในแต่ละกลุ่มอายุที่เป็นข้อมูลในสำมะโน
• 4. ไม่ผิดปรกติแต่อย่างใดที่จะให้ชื่อเหมือนกันแก่จำนวนเฉลี่ยของเหตุการณ์ต่อคนที่เกิดขึ้น และแก่จำนวนที่ควรจะเกิดขึ้นถ้าไม่มีอิทธิพลภายนอกอย่างเช่นภาวะการตาย ศัพท์ต่างกันที่ควรใช้ เช่น จำนวนของบุตรเกิดรอด (637-2) สามารถแยกความแตกต่างจากภาวะเจริญพันธุ์สะสม (636-2)
• 5. เพราะว่าการวิเคราะห์แบบตัดขวางและรุ่นวัยสมมุติถูกใช้มาก่อนการวิเคราะห์ตามรุ่นที่แท้จริง ชื่อของดัชนีขณะเวลามักจะมีนัยว่าเป็นดัชนีของรุ่นวัยหนึ่ง การใช้คำเช่นนี้อาจนำไปสู่ความขัดแย้ง ตัวอย่างเช่น ความน่าจะเป็นของการเกิดเฉพาะลำดับที่เกิดอาจเกินกว่าหนึ่งสำหรับบางปีเมื่อการเกิดที่เลื่อนไปจำนวนจำนวนมากเข้ามารวมอยู่ที่อายุนั้น

* * *