พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาษา ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ภาษาไทย

ข้อความปฏิเสธความรับผิดชอบ : ผู้สนับสนุนทั้งหลายของดีโมพีเดียไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับความหมายของศัพท์ต่างๆ ที่อยู่ในพจนานุกรมฉบับปรังปรุงนี้ พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาพ ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ยังอยู่่ระหว่างการดำเนินงาน หากต้องการเสนอข้อคิดเห็นใดๆ กรุณาใช้พื้นที่อภิปราย

150

เมื่อพิจารณาการเคลื่อนไหวของตัวแปรทางประชากรตามเวลาที่เปลี่ยนไป ก็จะได้ อนุกรมเวลา¹ทางประชากร บางครั้งเป็นไปได้ที่จะแยกส่วนประกอบของอนุกรมเวลาออกเป็น แนวโน้ม² ซึ่งจะมี การขึ้นๆ ลงๆ³ ความผันแปร³หรือ ความเบี่ยงเบน³ (141-2) เมื่อการขึ้นๆ ลงๆ เช่นนั้นมักจะเกิดขึ้นหลังจากระยะเลาหนึ่ง โดยปรกติเป็นเวลาหลายๆ ปีก็เรียกว่าเป็น การขึ้นๆ ลงๆ ตามรอบ⁴ หรือให้มีความหมายทั่วไปยิ่งขึ้น การขึ้นๆ ลงๆ ตามช่วงเวลา⁴ ในวิชาประชากรศาสตร์ ระยะเวลาที่ใช้กันมากที่สุดในการรวบรวมข้อมูลคือหนึ่งปี และการขึ้นๆ ลงๆ ในช่วงเวลาย่อยของปีจะเรียกว่า การขึ้นๆ ลงๆ ตามฤดูกาล⁵ การขึ้นๆ ลงๆ ที่ยังคงอยู่หลังจากแนวโน้มการขึ้นๆ ลงๆ ตามฤดูกาลและตามรอบได้ถูกขจัดออกไปแล้วเรียกว่า การขึ้นๆ ลงๆ ผิดปรกติ⁶ การขึ้นๆ ลงๆ ผิดปรกติอาจเนื่องมาจากปัจจัยที่เป็นข้อยกเว้นอย่างเช่น การเคลื่อนย้ายคนในช่วงสงคราม หรือบางครั้งอาจเป็น การขึ้นๆ ลงๆ ตามโอกาส⁷หรือ การขึ้นๆ ลงๆ โดยบังเอิญ⁷

• 3. ในความหมายทั่วไปคำว่าความผันแปรอาจใช้เพื่ออธิบายการเปลี่ยนแปลงในค่าใดหรือชุดของค่าของตัวแปรหนึ่ง

151

บางครั้งเป็นสิ่งที่ดีกว่าที่จะแทนอนุกรมของตัวเลขชุดหนึ่งด้วยอนุกรมอีกชุดหนึ่งที่แสดงว่ามีความสม่่ำเสมอกว่า กระบวนการนี้รู้จักกันว่าเป็น การปรับให้ค่อยๆ เปลี่ยน¹หรือ การปรับให้เรียบ¹ และกระบวนการนี้ประกอบด้วยการพาดเส้นโค้งเรียบเส้นหนึ่งผ่านจุดต่างๆ ในอนุกรมเวลาหรืออนุกรมอื่นๆ เช่น จำนวนของบุคคลที่กระจายตามอายุที่รายงาน ถ้าเส้นโค้งเกิดจากการลากด้วยมือ กระบวนการนี้เรียกว่า การปรับให้ค่อยๆ เปลี่ยนโดยกราฟ² เมื่อใช้วิธีการทางคณิตศาสตร์ในการปรับข้อมูล จะเรียกว่า การปรับเส้นโค้ง³ เส้นโค้งทางคณิตศาสตร์จะปรับให้สอดคล้องกับข้อมูลอาจจะด้วย วิธีกำลังสองน้อยที่สุด⁴ซึ่งจะทำให้ผลรวมของค่ายกกำลังสองของความแตกต่างระหว่างอนุกรมข้อมูลก่อนและหลังปรับมีค่าน้อยที่สุด วิธีการอื่นๆ เช่น การเลื่อนค่าเฉลี่ย⁵ หรือวิธีการที่เกี่ยวข้องกับ แคลคูลัสของค่าความแตกต่างที่ไม่เป็นศูนย์⁶ อาจใช้กระบวนการบางอย่างเพื่อ การประมาณค่าระหว่างช่วง⁷ การประมาณค่าของอนุกรมที่จุดระหว่างกลางค่าที่ให้มา หรือเพื่อ การประมาณค่านอกช่วง⁸ การประมาณค่าที่จุดภายนอกของพิสัยของค่าที่ให้มา

152

บ่อยครั้งที่เราจำเป็นต้องปรับการกระจายของข้อมูลให้ค่อยๆ เปลี่ยนเพื่อแก้ความโน้มเอียงที่ผู้คนจะให้คำตอบเป็น จำนวนกลม¹ การกองข้อมูล² หรือ การนิยมตัวเลข²เกิดขึ้นบ่อยๆ โดยเฉพาะในการกระจายอายุ และสะท้อนความโน้มเอียงของผู้คนที่จะบอกอายุของตนด้วยจำนวนที่ลงท้ายด้วย 0 5 หรือเลขอื่นๆ ที่นิยม การกองอายุ³บางครั้งวัดได้ด้วย ดัชนีการนิยมอายุ⁴ ข้อมูลอายุมักต้องปรับเพื่อแก้รูปแบบอื่นๆ ของ การรายงานอายุผิดพลาด⁵ หรือ ความลำเอียงในการรายงานอายุ⁵

153

ค่าตัวเลขของฟังก์ชันทางประชากรต่างๆ โดยทั่วไปจะใส่ไว้ใน ตาราง¹ อย่างเช่น ตารางชีพ (431-1) ตารางภาวะเจริญพันธุ์ (634-1) หรือตารางภาวะสมรส (522-1) ปรกติจะทำให้เห็นความแตกต่างระหว่าง ตารางตามปีปฏิทิน² หรือ ตารางตามช่วงเวลา²ซึ่งแสดงข้อมูลที่รวบรวมในช่วงเวลาที่จำกัด และ ตารางตามรุ่น³ หรือ ตารางตามรุ่นวัย³ซึ่งเกี่ยวข้องกับประสบการณ์ตลอดชั่วชีวิตของคนรุ่นหนึ่ง ตารางแบบลดลงหลายทาง⁴แสดงผลพร้อมๆ กันของเหตุการณ์ที่ไม่สามารถเกิดขึ้นใหม่หลายๆ อย่าง อย่างเช่นผลของการแต่งงานครั้งแรกและการตายต่อประชากรกลุ่มเดียว ตารางที่ใช้กันมากที่สุดคือ ตารางแบบลดลงสองทาง⁴ ตารางพยากรณ์ ^5*ให้ค่าตัวเลขของฟังก์ชันทางประชากร เช่นฟังก์ชันการรอดชีพ (431-6) ซึ่งสามารถนำไปใช้เพื่อพยากรณ์ประชากร (cf. 720-2)ได้โดยตรง เมื่อประชากรถูกจำแนกออกเป็นสองหรือมากกว่าสองกลุ่มอายุ ตามสถานภาพทางเศรษฐกิจ (เช่น สตรีในหรือนอกกำลังแรงงาน) สถานภาพสมรส ภาค ฯลฯ และเมื่อมีความเป็นไปได้ของทิศทางที่ต่อเนื่องระหว่างกลุ่มเกิดขึ้นตลอดเวลาแม้ว่าสถานะแตละบุคคลสามารถวัดได้ในเวลาที่แยกๆ กันเท่านั้น (คลื่นของการศึกษาระยะยาว การสอบถามถึงการจดทะเบียนประชากร ฯลฯ) วิธีเพิ่มขึ้น-ลดลง ^6* หรือวิธีหลายสถานะ ^6*ถูกพัฒนาและนำมาใช้

154

Where insufficient data exist to establish the value of a given variable accurately, attempts may be made to estimate¹ this value. The process is called estimation² and the resulting value an estimate³. Where data are practically non-existent a conjecture⁴ may sometimes be made to establish the variable’s order of magnitude⁵ .

155

Methods of graphic representation¹ or diagrammatic representation¹ may be used to illustrate an argument. The data are represented in a figure², graph², statistical chart³ or map³. A schematic representation of the relationships between variables is often called a diagram⁴, for example the Lexis Diagram (cf. 437). A graph in which one co-ordinate axis is graduated logarithmically and the other arithmetically is called a semi-logarithmic graph⁵, though such graphs are often inaccurately referred to as logarithmic graphs⁵. A true logarithmic graph⁶ has both axes graduated logarithmically and is sometimes referred to as a double logarithmic graph⁶. A frequency distribution may be represented graphically by frequency polygons⁷ obtained by joining points representing class frequencies with straight lines, by a histogram⁸, where class frequencies are represented by the area of a rectangle with the class interval as its base, by bar charts⁹, in which the class frequencies are proportionate to the length of a bar or by an ogive¹⁰ representing the cumulative frequency distribution.