พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาษา ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ภาษาไทย

ข้อความปฏิเสธความรับผิดชอบ : ผู้สนับสนุนทั้งหลายของดีโมพีเดียไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยกับความหมายของศัพท์ต่างๆ ที่อยู่ในพจนานุกรมฉบับปรังปรุงนี้ พจนานุกรมประชากรศาสตร์พหุภาพ ฉบับปรับให้เป็นเอกภาพ ปรับปรุงครั้งที่สอง ยังอยู่่ระหว่างการดำเนินงาน หากต้องการเสนอข้อคิดเห็นใดๆ กรุณาใช้พื้นที่อภิปราย

101

วิชาประชากรศาสตร์¹ เป็นการศึกษาทางวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับประชากรมนุษย์ในเรื่องขนาด โครงสร้าง² และพัฒนาการ โดยพิจารณาในด้านปริมาณของลักษณะทั่วไปของประชากรเหล่านั้น แกนของ การศึกษาด้านประชากร⁸ ในความหมายกว้างที่สุดจะรวมสหสาขาวิชา อย่างเช่น ประชากรศาสตร์เศรษฐศาสตร์ (104-1) ประชากรศาสตร์สังคม (104-2) พันธุกรรมศาสตร์ประชากร (104-4) ประชากรศาสตร์ประวัติศาสตร์ (102-1) ประชากรศาสตร์คณิตศาสตร์ (102-6) และรวมความรู้จากสาขาวิชากฎหมาย การแพทย์ วิทยาการระบาด (423-6) สังคมวิทยา จิตวิทยา ภูมิศาสตร์ และปรัชญา ในศัพท์ของสถิติ การรวบรวมของส่วนประกอบที่ปรากฏชัดทั้งหมดอาจเรียกว่า ประชากร³ ซึ่งมีความหมายเหมือนกับคำว่า ยูนิเวิร์ส³ อย่างไรก็ตาม ในทางประชากรศาสตร์ ศัพท์คำว่า ประชากร⁴ จะใช้เพื่อหมายถึง ผู้อยู่อาศัย⁵ ทั้งหมดในพื้นที่หนึ่ง แม้ว่าในบางโอกาสคำนี้อาจใช้เพื่อหมายถึงบางส่วนของผู้อยู่อาศัยเท่านั้น [ตัวอย่างเช่น ประชากรวัยเรียน (cf. 346-7) ประชากรวัยสมรส (cf. 514-2)] กลุ่มเช่นนั้นเรียกให้ถูกต้องว่า ประชากรย่อย⁶ คำว่าประชากรมักใช้เพื่อแสดงถึง ขนาด⁷ ได้แก่ จำนวนรวม⁷ ชองกลุ่มรวมตามที่ได้อ้างถึงใน 101-4

• 1. Demography, n. - demographic, adj. - demographer, n.: a specialist in demography.
• 4. Population, n. - Note that this term may also be used adjectivally as a synonym for demographic, e.g., in population problems, population analysis, population studies.
• 5. Inhabitant, n. - inhabit, v.: to occupy as a place of settled residence.

102

สาขาย่อยภายในวิชาประชากรศาสตร์มีชื่อเรียกพิเศษเฉพาะสะท้อนวัตถุประสงค์หรือระเบียบวิธีของสาขาย่อยเหล่านั้น ประชากรศาสตร์ประวัติศาสตร์¹ศึกษาเรื่องประชากรในอดีตเมื่อมีบันทึกที่เขียนไว้ ในกรณีที่ไม่มีแหล่งข้อมูลเป็นบันทึก การศึกษาประชากรสมัยโบราณมีเชื่อเรียกว่า ประชากรศาสตร์โบราณคดี² ใน ประชากรศาสตร์เชิงพรรณนา³ จำนวน การกระจายตัวทางภูมิศาสตร์ โครงสร้าง และการเปลี่ยนแปลงของประชากรมนุษย์จะถูกอธิบายด้วยการใช้ สถิติประชากร⁴ หรือ สถิติทางประชากรศาสตร์⁴ การศึกษาความสัมพันธ์เชิงปริมาณในกลุ่มปรากฏการณ์ทางประชากรด้วยกัน แยกออกจากความสัมพันธ์กับปรากฏการณ์อย่างอื่นเรียกว่า ประชากรศาสตร์เชิงทฤษฎี⁵ หรือ ประชากรศาสตร์พิสุทธิ์⁵ เพราะมีการใช้วิธีทางคณิตศาสตร์ต่างๆ ในทางปฏิบัติวิชานี้มีเอกลักษณ์ว่าเป็น ประชากรศาสตร์คณิตศาสตร์⁶ งานวิจัยที่ประยุกต์ใช้เครื่องมือของการวิเคราะห์ทางประชากรศาสตร์ (103-1) กับประชากรจริงมักเรียกว่า การศึกษาทางประชากรศาสตร์⁷ การศึกษานี้สามารถเจาะจงไปที่สถานการณ์ทางประชากรปัจจุบัน ^8* หรือเงื่อนไขทางประชากรปัจจุบัน ^8* ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงทางประชากรและตัวชี้วัดการเปลี่ยนแปลงนั้นในระหว่างระยะเวลาสั้นๆ และเมื่อไม่นานมานี้ สาขาวิชาที่ได้กล่าวมาแล้วทั้งหมดเน้นหนักอยู่ที่ด้านตัวเลขของปรากฏการณ์และบางครั้งจะอ้างถึงในชื่อว่า ประชากรศาสตร์รูปนัย⁹ เมื่อประยุกต์เข้ากับเพียงเรื่องขนาดและโครงสร้างของประชากรเท่านั้น ตรงข้ามกับศัพท์ที่กว้างกว่า การศึกษาประชากร¹⁰ที่รวมการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างเหตุการณ์ทางประชากรและปรากฏการณ์ทางสังคม เศรษฐกิจ หรืออย่างอื่นเข้าไว้ด้วย

103

Demographic analysis¹ is that branch of formal demography which controls for the effect of population size and structure on demographic phenomena² by isolating the effects of each demographic variable from the others, the latter of which are called disturbing phenomena ^3*. It also studies the relations between demographic variables and how they interact to form population structures. A distinction is made between cohort analysis⁴ or generational analysis⁴ which focuses on a well defined cohort (cf. 117-2) followed through time, and cross-sectional analysis⁵ or period analysis⁵ which focuses on the demographic phenomena that occur during a precise time interval (such as a calendar year) among several cohorts.

• 4. Cohort analysis is a form of longitudinal analysis which deals with aggregates of persons possessing the same characteristic. Panel analysis follows the same individuals case by case.

104

The study of relations between demographic phenomena on one hand and economic and social phenomena on the other forms another branch of the subject. The terms economic demography¹ and social demography² have been used by some writers. Demography also deals with the study of population quality³. This phrase may be used with reference to all sorts of social and personal characteristics. In a slightly different sense the term primarily refers to the distribution and transmission of hereditary characteristics (910-3) which are the subject of population genetics⁴ . Human ecology⁵ is the study of the distribution and organization of communities with attention to the operation of competitive and cooperative processes and has part of its subject matter in common with demography. Fields of research and methodology are even more intertwined in the case of demography and human geography ^7*. It is also the case for biometry⁶ or biometrics⁶ and epidemiology ^8* which deal with the application of statistical methods to all forms of biological and medical research.

• 4. Population genetics is distinct from human genetics, which deals with the transmission of inheritable characteristics in man: population genetics includes the study of the distribution and transmission of hereditary traits in plant, animal and human populations.
• 5. Ecology, n. - ecological, adj. - ecologist, n.: a specialist in ecology.
• 6. Biometry, n. - biometrics, n. - biometric, adj. - biometrician, n.: a specialist in biometry. The terms biostatistics, n. - biostatistical, adj. - and biostatistician, n. are frequently encountered and are synonymous with the terms given for biometry.

105

Finally, there is the study of population theories¹. This term should not be confused with theoretical demography (102-5). Population theories are designed to explain or predict the interaction between changes in population and economic, social, psychological or other factors; they include purely conceptual treatments. Population theories occasionally form the basis of population policy² (cf. §930), which deals with measures designed to influence population changes.